قدهایی که به خاطر هیچ زیر دار قالی خمیده می‌شود

به گزارش پايگاه خبري تحليلي خبر لنده به نقل از كبنا نيوز، کهگیلویه و بویراحمد سابقه دیرینه‌ای در بافت فرش، گپه، جاجیم و انواع صنایع دستی دارد. آشنایی زنان این دیار با دار قالی موضوع تازه‌ای نیست؛ هنر دست شیرزنان کهگیلویه زبانزد عام و خاص بوده است و بانوان این خطه از کشورمان دستی بر آتش دارند.

نقش و نگاره‌های زیبا و چشم‌نواز فرش دست‌باف را که می‌نگری هر نقش این قالی روایتگر رنج‌ها و مشکلات بافندگان است؛ دارهای قالی در نقاط مختلف کهگیلویه اعم از شهر و روستا هنر دختران و زنان را در صفحه تار و پود به نمایش می‌گذارد.

عظمت و رنگارنگی گل‌بوته‌های فرش دست‌باف و نقش و نگار بر دار قالی بانوان کهگیلویه مرا برآن داشت تا گوشه‌ای از رنج‌ها و گزارشی از دردهای این هنرمندان بی‌نام و نشان را به تصویر کشم.

دختران و زنانی که سال‌ها رنج را بر زندگی‌شان نقش می‌زنند و با نشستن بر دار قالی چه رنج‌هایی که می‌کشند و چه سودی عاید دلالان می‌شود.

قدهایی که به خاطر هیچ زیر دار قالی خمیده می‌شود

قد افراشتن دارهای قالی در اینجا به قیمت خمودگی قالی‌بافان جوان تمام می‌شود؛ مشکلات جسمی، بینایی، عصبی، عضلانی و اسکلتی ناشی از کار زیاد در کارگاه آینده مبهمی را برای این دختران جوان نشانه گرفته است.

در سرکشی از چند واحد تولیدی فرش دستباف در دهدشت و روستای راک هنرنمایی بافندگان با کمترین امکانات و تجهیزات از جمله نور ناکافی به چشم می‌خورد؛ تنیدن گره‌هایی بر تار و پود قالی‌های 1/5، چهار و شش متری که ماه‌ها و شاید سالی دختران را در محیطی غیر استاندارد به پای دار می‌نشاند تا گره‌ای از مشکلات معیشتی باز کند؛ غافل از اینکه پول حاصل از هنرنمایی در مقایسه با قیمت جانشان بسیار ناچیز است.

در یکی از کارگاه‌های تولیدی روستای راک 12 دختر جوان مشغول به کار هستند.؛ اینجا دردها در سکوت نیاز و رفع بیکاری بر عمق جان خالقان فرش می‌نشیند و کسی جوابگوی این همه سختی و حاصل کار نیست.

مشکل بیمه و خطرات ناشی از کار

حلیمه دانشمند 28 ساله که از سال 90 در این کارگاه کار می‌کند در پاسخ به سؤال خبرنگار فارس مبنی بر بیان مشکلات می‌گوید: حرف زدن از مشکلات تنها درددل است و گره‌ای را باز نمی‌کند.

وی با بیان اینکه این کارگاه قرار است به زودی تعطیل شود، با ابراز گله از بی‌توجهی مسئولان به اشتغالزایی جوانان می‌گوید: کار کردن ما در این کارگاه شغل نیست بلکه به نوعی پر کردن اوقات فراغت است.

این دختر جوان که فارغ‌التحصیل رشته آموزش ابتدایی است افزود: مدت سه سال در این کارگاه مشغول فعالیت هستم و بار مشکلات موجود خوشی کار را از ما می‌گیرد.

وی با بیان اینکه کار در چنین کارگاهی بدون بیمه آینده‌ای ندارد، تصریح کرد: مسئول کارگاه که از سرکشی مسئولان و اطلاع از پیگیری بیمه کارگران آگاه شده تصمیم به تعطیلی کارگاه گرفته است.

دانشمند تصریح کرد: یک ماهی می‌شود که نقشه کار تمام کردیم و از نقشه مشترک استفاده می‌کنم و نرسیدن نقشه احتمال تعطیلی کارگاه را قوت بخشیده است.

مینا صالحی دیگر بافنده که دومین فرش را بر دار دارد، می‌گوید: در ازای فرش 4 متری که تحویل دادم چهار میلیون و 125 هزار تومان دریافت کردم.

این دختر جوان که به گفته خودش یک بار بر اثر سقوط دار قالی دچار آسیب‌دیدگی از ناحیه کمر شده است، افزود: در کنار وجه نقد دستمزد دو سرویس ظرف بی‌کیفیت به نام هدیه می‌دهند؛ در صورتی که مشخص شد هدیه نیست و به ازای هر سرویس 600 هزار تومان از دستمزد ما کسر می‌شود.

لزوم حمایت سرمایه‌گذاران بومی از صنعت فرش دست‌باف

بافندگان فرش دستباف که از سود کلان دسترنج خود که به جیب دلالان می‌رود بی‌اطلاع نیستند، این مشکل را ناشی از بی‌توجهی سرمایه‌گذاران بومی به هنر دست خالقان می‌دانند و می‌گویند: در صورتی‌که مواد لازم در اختیار ما قرار دهند و بازاریابی شود تولید فرش به نفع شهرستان می‌شود.

آن‌ها نادیده گرفتن حق و حقوق بافندگان شهرستان را ظلم به خود و باعث جولان دلالان و سوء استفاده از این موضوع دانسته و تصریح کردند: چرا باید هنر نفیس دست‌باف این منطقه به کام دیگران شود.

در یکی از کارگاه‌های خانگی دهدشت که در اتاقی به وسعت پهن شدن فرش 12 متری است دختر 10 ساله‌ای پشت یکی از چهار دار قالی نشسته بود که نشان از علاقه و اشتیاق وافر برای کار در این حرفه داشت.

نجمه بخشنده‌نیا که بی‌اطلاع از موضوع بیمه و دستمزد فرش است، به خبرنگار فارس می‌گوید: اوقات فراغتم را در این کارگاه می‌گذرانم و قرار است فرش شش متری تحویل بدهم.

الهام بهادران هفت سال در کارگاه‌های قالی کار می‌کند و برای پیگیری بیمه کارش به دادگاه هم کشیده شده است.

حرف‌هایی که بر دل سنگینی می‌کند/ظلم به بافندگان به نام خیریه

بهادران می‌گوید: کارگاه ما به نمایندگی خیریه‌ای در حال فعالیت است و محصول زحمات ما به کام دیگران تمام می‌شود.

بهادران اضافه کرد: کسانی از دیگر استان‌ها و به نام خیریه مواد لازم در اختیار ما می‌گذارند و بدون لحاظ بیمه و حقوق مکفی از ما کار می‌کشند تا سود کلان حاصل از فروش این هنر ارزشمند به جیب خودشان برود.

سید باقر افشین تعداد واحدهای تولیدی فرش دستباف در شهرستان‌های کهگیلویه، چرام و لنده را 26 واحد کارگاهی برشمرد و تصریح کرد: در این کارگاه‌ها به صورت تجمیعی از 6 نفر تا 12 نفر مشغول به کار هستند.

رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه خاطرنشان کرد: واحدهای کارگاهی کوچکتری هم در سطح شهرستان وجود دارد که به صورت تکی و خانگی اقدام به تولید فرش دستباف می‌کنند.

افشین با بیان اینکه سالانه 500 متر مربع فرش دستباف در سطح شهرستان تولید می‌شود افزود:دست‌بافت‌های کهگیلویه به نام و به کام دیگر استان‌ها وارد چرخه بازار می‌شود.

به گفته افشین عمده این فرش‌های دستباف توسط افرادی که مدعی مؤسسات خیریه هستند به تاراج می‌روند.

این مسئول با اشاره به فعالیت 300 کارگر در کارگاه‌های فرش دستباف گفت: در حالی که سابقه فعالیت برخی از بافندگان به 17 سال هم می‌رسد اما متأسفانه هیچ گونه تعهدی در قبال بیمه کارگران این کارگاه‌ها از سوی متولیان صورت نگرفته است.

ضعف بازرسی عامل تجاوز به حقوق کارگران کارگاه‌ها

افشین بازرسی دستگاه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی و تأمین اجتماعی شهرستان از کارگاه‌های قالی را ضعیف خواند و افزود: انتظار می‌رود مسئولان مربوطه حداقل از این کارگا‌ه‌ها بازدید و از نزدیک با مشکلات کارگران آگاه شوند.

رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت کهگیلویه تصریح کرد: به رغم پیگیر‌های مکرر و ارائه تذکر به متولیان تاکنون نتیجه‌ای در جهت رفع مشکل تدوین هنر این هنرمندان صورت نگرفته است.

 یوسف پهناور رئیس تعاون، کار و رفاه اجتماعی کهگیلویه نیز درباه نظارت بر واحدهای تولیدی فرش دستباف می‌گوید: مکاتبه‌ای با اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان به عنوان مرجع صدور پروانه این واحدها انجام گرفته است و به محض جمع‌آوری اطلاعات و مشخص شدن محل کارگاه‌ها سرکشی خواهیم داشت.

بی‌‌اطلاعی از وجود کارگاه‌های تولیدی/نوشداروی اداره کار در آستانه تعطیلی کارگاه‌ها

پهناور که به نظر می‌رسد تاکنون از وجود کارگاه‌های فرش دستباف در سطح شهرستان بی‌اطلاع بوده است، افزود: در برنامه زمانبندی بازرسی از واحدهای تولد فرش را در دستور کار قرار می‌دهیم و به صورت دوره‌ای از کارگاه‌ها بازدید و نسبت به پیگیری حق بیمه کارگران اقدام خواهد شد.

پهناور شرط بررسی و رفع مشکل بیمه کارگران کارگاه‌های مذکور را محرز شدن رابطه کارگر و کارفرمایی در این کارگاه‌ها عنوان و تصریح کرد: در صورت محرز شدن این رابطه، کارفرما مکلف به اجرای ماده 148 قانون کار در ارسال لیست بیمه کارگران بر اسا ضوابط به سازمان تأمین اجتماعی است.

این مسئول تبعیت حقوقی یا رابطه دستوری، تبعیت اقتصادی یا رابطه مزدی و انجام کار به صورت شخصی را از مؤلفه‌های کار برشمرد و گفت: در این صورت مشمول قانون کار و بیمه خواهند بود.

 حال که شهرستان کهگیلویه از توسعه صنعتی محروم است و در شرایطی که مسئله بیکاری و اشتغالزایی در بخش‌های کشاورزی و صنایع دستی مهمترین دغدغه مسئولان و رئوس برنامه‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی شهرستان را تشکیل می‌دهد توجه به هنر اصیل صنایع دستی و فرش دستباف و برداشتن نقاب بی‌مهری بر دستباف‌های هنرمندان این شهرستان می‌تواند نقش می‌‌تواند غبار محرومیت را از چهره استعدادهای بافندگان بزداید.

سرمایه‌گذاری در بخش صنایع دستی و توجه به هنرنمایی بانوان کمک شایانی به تجلی بیشتر این هنر و کوتاه کردن دست دلالان از بازار فرش دستباف است.

ایجاد انگیزش نجمه 10 ساله و دختران جوانی که سال‌ها در این حرفه مشغولند با بهسازی کارگاه‌ها، حمایت از تولیدات آن‌‌ها، رفع مشکل بیمه نیازمند چاره‌اندیشی مسئولان است.

 گزارش و عکس: طیبه‌سادات سعادتی‌نیک